Autonome voertuigen: kans of bedreiging voor duurzame mobiliteit?

Angelo, je hebt recent twee pilootprojecten bezocht: in oktober 2024 in Oslo en in februari 2025 in Antwerpen. Wat viel je het meest op?

Angelo: Ja, dat klopt! Wat me meteen opviel, was hoe verschillend beide projecten zijn opgezet. In Antwerpen ging het om een experiment van Poppy: daar kunnen mensen een deelauto bestellen, die vanuit Berlijn wordt bestuurd naar je locatie. De focus ligt op operationele efficiëntie, namelijk voertuigen herverdelen en on-demand naar klanten brengen. Dat maakt autodelen toegankelijker. In Oslo is autonome mobiliteit echt een aanvulling op het openbaar vervoer. De zelfrijdende voertuigen overbruggen de last-mile en maken het openbaar vervoernetwerk efficiënter. 

Een aantal jaar terug was er een soort geloof in de zelfrijdende auto, maar die hype lijkt wat op de retour. Hoe ver van ons bed is dat autonome vervoer nu echt? 

Jeffrey: Vandaag rijden er al autonome wagens rond in Amerika en in China. Daar zijn ze er wel degelijk mee bezig, dus we mogen vooral niet indommelen, zeker de beleidsmakers. Want autonoom vervoer brengt ofwel de hel ofwel de hemel: ofwel staan we allemaal nog veel meer in de file met onze privé-autonome wagen, ofwel delen we die wagens en maken we onze mobiliteit veel efficiënter. 

Wat is het grootste gevaar aan autonome voertuigen? 

Angelo: De grootste zorg is dat ze net voor méér autogebruik kunnen zorgen in plaats van minder. De ervaringen met Uber en Lyft in de VS tonen aan dat dergelijke mobiliteitsdiensten vaak het openbaar vervoer vervangen in plaats van aanvullen. Onderzoek in San Francisco wijst uit dat deze platforms extra kilometers genereren, files verergeren en zorgen voor minder gebruik van openbaar vervoer. Een studie van PwC suggereert dat we in 2030 tot 138 miljoen minder auto’s nodig kunnen hebben, maar dat zal alleen gebeuren als we autonome mobiliteit slim integreren en reguleren.

Wat is er nodig om dat om te buigen in een duurzame richting? 

Jeffrey: Het beleid speelt hier een grote rol in, om te zorgen dat autonoom vervoer de juiste impact genereert: het moet net zorgen voor minder auto’s en minder autoritten. Autonome deelauto’s kunnen de perfecte schakel zijn tussen dunbevolkte gebieden en openbaar vervoershubs. In landelijke regio’s, waar een traditioneel deelwagensysteem economisch niet haalbaar is, kunnen autonome voertuigen mensen toch een flexibele mobiliteitsoptie bieden.

Angelo, jij benadrukte ook de toegankelijkheidsvoordelen?

Angelo: Ja, dat vind ik echt een belangrijk punt. Autonome voertuigen kunnen een enorme meerwaarde betekenen voor mensen zonder rijbewijs: jongeren, ouderen en mensen in armoede. Deelauto’s zonder chauffeur kunnen hen betaalbare en flexibele mobiliteitsopties geven, wat hun autonomie en kansen vergroot. Vandaag zijn veel mensen uitgesloten van bepaalde verplaatsingen door een gebrek aan alternatieven. Hier kunnen autonome voertuigen echt een oplossing bieden.

Stel dat we autonome mobiliteit echt op een duurzame manier willen inzetten. Hoe zou dat er dan kunnen uitzien? 

Jeffrey: Er zijn een paar randvoorwaarden. Ten eerste moet autonome mobiliteit worden geïntegreerd met het openbaar vervoer. We mogen niet dezelfde fout maken als in de VS, waar ridehailingdiensten het openbaar vervoer deels vervangen. Op termijn zal het openbaar vervoer ook automatisch worden, en zullen we evolueren naar kleinere voertuigen die frequenter en efficiënter rijden. Ten tweede moeten we gebruikers stimuleren om ritten te bundelen. UberPool en gedeelde rittenconcepten zijn daar goede voorbeelden van. Ten derde is regulering en ruimtelijke planning cruciaal: we mogen steden niet opnieuw laten volstromen met auto’s. De focus moet blijven liggen op minder auto’s en gedeeld gebruik.

Angelo: Helemaal mee eens. Daarnaast moeten we autodelen zo gebruiksvriendelijk mogelijk maken. Hoe makkelijker en toegankelijker het wordt, hoe sneller mensen de overstap maken van autobezit naar gedeeld vervoer. En in Vlaanderen hebben we een sterke fietscultuur, wat betekent dat we kunnen inzetten op combinaties zoals fiets en deelauto, in plaats van puur op de auto te focussen.

Dus, even samengevat: autonome voertuigen hebben potentieel, maar enkel als we ze slim inzetten?

Angelo: Precies! Mijn bezoeken aan Oslo en Antwerpen hebben me echt doen inzien dat de manier waarop we deze technologie implementeren, allesbepalend is. Als we het goed doen, kunnen we het autogebruik verminderen en mobiliteit inclusiever maken. Maar als we zomaar autonome wagens de weg op sturen zonder een doordacht plan, dan riskeren we extra files en minder gebruik van het openbaar vervoer.

Jeffrey: Het is cruciaal dat de overheid hier een regierol opneemt. Als de markt vrij spel krijgt, zal die nog altijd eerder inzetten op het privébezit van autonome wagens dan op gedeeld gebruik. We moeten nu de juiste beleidskeuzes te maken.

Dank jullie wel voor dit boeiende gesprek!